Over het verhaal ‘Het litteken’
Hieronder vertelt Ramon van Huffelen over ‘Het litteken’. Dit verhaal is zijn bijdrage aan de bundel ‘De Wadden in vogelvlucht’, die op 27 november 2021 uitkomt.
Texel: het laatste slagveld van de Tweede wereldoorlog
Niet veel mensen weten het, maar het laatste slagveld van Europa speelde zich af op Texel. Tijdens de opstand van de Georgiërs op het eiland, werden meer dan honderd Texelaars door de Duitse bezetter vermoord. Voor Ramon was dit het uitgangspunt voor zijn verhaal ‘Het litteken’ in de verhalenbundel ‘De Wadden in vogelvlucht’.
Duitse toeristen na de oorlog
Een derde van de vakantiegasten op Texel komt uit Duitsland. Oorlog, Duitsland, Texel en Georgiërs? Toen begon het bij Ramon te borrelen in zijn hoofd. Was er al toerisme op Texel vóór de oorlog? Antwoord: ja. Kwamen er meteen weer Duitsers als toerist ná de oorlog? Antwoord: ja. Kan het dan zo zijn dat er oude bezetters terugkwamen naar het eiland, om er nu doodleuk vakantie te vieren? Het antwoord daarop, wordt het beste geïllustreerd door een oud Texelaar die hij het vroeg.
‘Ik herinner mij nog het verhaal van een meisje in mijn klas. Haar ouders hadden een klein hotel. Op een ochtend, het moet 1946 of 1947 zijn geweest, stond er zo’n foute Duitsers voor de receptie, die haar vader met een grijns vroeg of hij hem nog herkende. Haar vader twijfelde geen moment en gaf hem een poffer op zijn neus met zijn vuist.’
Stalin en de Georgiërs
Afgesloten van de buitenwereld, merkte Texel weinig van de eerste oorlogsjaren. In de laatste maanden van de oorlog hebben de Texelaars dat echter op gruwelijk wijze ingehaald, met verwoestingen en honderden doden tot gevolg.
Georgië hoorde tijdens de Tweede Wereldoorlog nog bij het Russische Tsarenrijk en vocht met de Russen tegen de Duisters. Een groep Georgiërs collaboreerde, geheel tegen de zin van Stalin in, met de vijand. Ze maakten onderdeel uit van de Wehrmacht in Zandvoort en werden later naar Texel overgeplaatst. Toen de oorlog ten einde liep, vreesden de Georgiërs een kogel of een strafkamp in Siberië na hun terugkeer in Rusland. Op 6 april, 1.00 uur, kwamen de Georgiërs in opstand tegen de Duitsers. Een wanhoopspoging met de hoop op enig krediet van Stalin.
Met messen brachten de Georgiërs geruisloos een groot deel van de Duitsers op het eiland om. Een paar Duitsers wisten aan de slachtpartij te ontkomen en riepen hulp op het vaste land in. De woede en overmacht van de Duitsers daarna was groot. De Georgiërs vluchtten en doken, waar mogelijk, onder bij Texelaars. Binnen enkele dagen werd het eiland van onder tot boven uitgekamd en werden huizen bij het vermoeden van ondergedoken Georgiërs, tot aan de grond toe afgebrand.
Gemengde gevoelens
De oudere bevolking heeft nog altijd gemengde gevoelens over deze opstand. Zo sprak Ramon op de begraafplaats in Den Burg een ooggetuige die zei:
‘Als de Georgiërs zich gewoon aan de Canadezen overgegeven hadden, dan waren zij niet onnodig omgekomen.’ Hij wees naar het monument waar ruim 140 overleden Texelaars op genoemd zijn.
Georgische begraafplaats
De omgekomen Georgiërs hebben net buiten Den Burg hun eigen begraafplaats. Voor elke Georgiër groeit er een roos. Hoe sereen het er ook is, om deze begraafplaats is veel te doen. De Georgiërs die de opstand overleefden, wilden niet dat de omgekomen, niet-mede-opstandelingen hier werden geëerd. De Texelaars spreken liever niet over opstandelingen, maar over muiters. Waren het helden of waren het verraders? Of waren het vooral mensen? Mannen die wilden ontkomen aan de kogel van de Duitsers én van de Russen?
Uiteindelijk werd Texel door de Canadezen bevrijd en kregen de nog levende Georgiërs een aanbevelingsbrief van de Canadezen mee naar Rusland die hen voor het gevreesde spaarde.
Als je overigens nu in Tbilisi (hoofdstad van het sinds 1991 onafhankelijke Georgië) vraagt wie Texel bevrijd heeft, hoor je dáár dat het de Georgiërs zijn geweest.
12 vrouwen en 1 man
Ramon vertoefde die week in mei 2021 in een vrouwelijke omgeving, was de enige man tussen twaalf vrouwen. ‘Ik heb genoten van hun diepgang, kracht, energie en humor. Een prachtige ervaring die ik elke man gun!’
Met zijn schrijfmaatjes vond hij een mooie weg om het verhaal te vertellen van Anna en kreeg zijn eerste idee zijn uiteindelijke vorm.
Uiteindelijk werd het een fantastische midweek op Texel. Iedereen hielp elkaar met verhalen en museumtips ter inspiratie. Er werd gespard en genoten van de gezamenlijke maaltijden. Om de sfeer te pakken van de jaren ’50, bezocht Ramon het Museum van de Twintigste Eeuw, een prachtige inspiratiebron in Hoorn.
Met de verkoop van deze bundel wordt de Stichting Texel Vogeleiland geholpen. Dat maakt het helemaal rond. Het Waddengebied roept veel associaties op. Geuren, licht, kleuren en iedere schrijver ervaart dat weer anders. Je vindt het terug in wat deze groep vanaf die week onlosmakelijk verbond: de bundel ‘De Wadden in vogelvlucht’.
